دکتر علی اکبر عین الهی
پاسخ به این سوال شاید چنان که همه سیاستمداران به آن پاسخ می‌دهند، خیلی شفاف نیست. امریکا با این اقدام به نظر می‌رسد نقشه پیچیده‌ای را طراحی کرده است.
اگر با دقت به پازل‌های نقشه امریکا توجه نشود می‌تواند مسئولان تصمیم گیر را دچار اشتباهی کند که بیشترین سود را امریکا از رفتار انان خواهد داشت.
برای روشن شدن موضوع باید بازی شطرنج را در ذهن خود تصور کنیم وقتی در این بازی یک طرف با نقشه اقدام به حرکت مهره می‌کند اگر طرف دیگر بدون توجه به حرکت طرف اول اقدام کند این به منزله کمک به حرکت طرف دیگر است. رهبری از این اقدام به عنوان بازی در زمین دشمن یاد کرده است.
ترامپ از زمانی که به قدرت رسید نشان داده است انچه برای او اهمیت دارد وضعیت اقتصاد داخل امریکا است. ترامپ مثل نسل گذشته خود برای امریکا نقش بین المللی برای اهداف جهانی قائل نیست. چنان که در خروج آمریکا از توافق آب و هوایی پاریس ترامپ نشان داد او به هیچ معاهده‌ای پابند نیست.
اول ماه ژوئن ۲۰۱۷ (۱۱ خرداد ۱۳۹۶) رئیس جمهوری آمریکا اعلام کرد که تصمیم گرفته تا از توافقنامه آب و هوای پاریس خارج شود. برای اینکه وظیفه وی «دفاع از آمریکا و شهروندان آن» است و به گفته دونالد ترامپ، توافقنامه پاریس به نفع سایر کشورهاست و نه ایالات متحده، برای اینکه این سند مسئولیت مالی و اقتصادی سنگینی را بر عهده این کشور گذاشته است. ترامپ همچنین آماری را بیان کرد که بر اساس آن اجرای تعهدات این توافقنامه برای آمریکا به منزله از دست دادن ۲،۷ میلیون فرصت شغلی تا سال ۲۰۲۵ و همچنین ۴۴۰ هزار فرصت صنعتی در داخل کشور است. وی افزود: «و این چیزی نیست که ما به آن نیاز داشته باشیم.» (خبرگزاری تسنیم، روزنامه اینترنتی «آر. ب. کا» روسیه، ۱۶ خرداد ۱۳۹۶)
با مروری بر اهداف امریکا در خروج از معاهده پارس که طرف قرارداد آن کشور‌های اروپایی و ۱۴۵ کشور دیگر بود. در می‌یابیم که هیچ عامل سیاسی نقش نداشت. چنانکه ترامپ به آن اشاره کرد فقط جنبه اقتصادی این قرارداد بود که ترامپ به خروج از آن اقدام کرد.
در خروج از برجام هم امریکا دنبال اهداف اقتصادی در پشت شعار‌های سیاسی است.
با ارامش عراق و فروکش کردن بحران سوریه ممکن بود خاورمیانه بتواند نقش اقتصادی دهه‌های ۶۰ و ۷۰ میلادی را احیا کند که با توجه به شرایط اقتصادی امریکا به هیچ وجه برای نقشه امریکا خوب نیست.
چرا امریکا می‌خواهد خاورمیانه در بحران باشد؟ پاسخ در تولید نفت شل نهفته است.
امریکا برای تبدیل شدن به صادرکننده اول نفت جهان تلاش می‌کند در این راه از هیچ کاری فروگذار نیست. دولت آمریکا پیش بینی کرده است تولیدات این کشور تا اواخر سال ۲۰۱۹ به ۱۱ میلیون بشکه در روز برسد که در رقابت با سطح تولیدات روسیه، تولید کننده برتر نفت جهان است.
برای همین این کشور ممنوعیت صادرات نفت را لغو کرده است. شرکت‌های برزگ نفتی امریکا که برای ادامه حیات بدنبال سرمایه گذاری در خارج از این کشور بودن به داخل امریکا برگشه اند. در این راه بیش از ۱۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری اولیه کرده اند. این حرکت امریکا برایش سود‌های زیادی به بار آورده است، ازجمله کاهش ۲۰ درصدی واردات نفت آمریکا در طول یک دهه اخیر، ارائه شغل‌های با درآمد بالا در جوامع روستایی و همچنین کاهش ۳۷ درصدی قیمت بنزین داخلی نسبت به اوج قیمت در سال ۲۰۰۸، را می‌توان نام برد.
آمریکا در حال حاضر به میزان ۱ میلیون وهفتصد هزاربشکه در روز نفت خام صادر می‌کند. این کشور در سال گذشته نیز ظرفیت صادرات بیش از ۳ میلیارد فوت مکعب گاز طبیعی را ثبت کرد. بر همین اساس ترمینال‌هایی که برای واردات گاز طبیعی مایع طراحی شده بودند، اکنون به منظور صادرات، اصلاح شده اند.
البته تصمیم اوپک برای افزایش قیمت نفت در جهت سیاست‌های امریکا عمل کرد.
حال ترس ترامپ از ارامش منطقه خاورمیانه و کاهش قیمت نفت و شکست نقشه امریکا در تبدیل شدن به قطب صادرات نفت ترامپ را واداشته است از بر جام خارج شود.
با توجه به نقشه امریکا، ایران پس از خروج امریکا از برجام در دوره‌های ۶ ماه تحت فشار تحریم‌های متعدد قرار خواهد کرفت. اولین هدف ازاین تحریم‌ها ایجاد محدودیت برای صادرات نفت ایران خواهد بود.
علاوه بر تاثیر این محدویت بر قیمت نفت باعث ایجاد بازار جدید برای نفت امریکا خواهد بود، چون هیچ کشوری به جز آمریکا توان افزایش تولید به این مقدار را نخواهد داشت.
باید این را بدانیم در خروج امریکا از برجام برای همه اعضای اوپک و روسیه به نسبه سودی حاصل خواهد شد. پس نمی‌توان بر حمایت روسیه از ایران حساب باز کرد.
مسئولان نظام باید توجه داشته باشند که در دامن زدن به بحران خروج امریکا از برجام در کدام جبهه نقش بازی می‌کنند.
